Donkam sa ïaki Dorbar Sor 

Dr. HH MohrmenMay 6, 2022

Ka jingjia ha Jowai kala pynlong ïa kiba bun ban pyrkhat thymmai ha kaba ïa dei bad ka ñut kaba ngi pynmih. Kane ka jingeh ha kawei ka sngi kan sa ktah ruh ïa kiwei pat ki shnong khamtam kito kiba sdang kylla sor bad ki khapsor.

Hynrei kaba kongsan kaba mih na kane ka jingjia ha Jowai ka dei ki jinghikai kiba ngi ïoh na kane ka jingjia. Kaba nyngkong ka dei ka jingshisha ba ka jingpynmih ñut (waste generation) ka dei kaei kaei kaba ngin ym lah shuh ban weng ne pynduh noh. Kane kan ïaineh bad ngi bad katba ki nongkyndong ki nang kylla sor, ka jingpynmih ñut ruh kan nang bun ha kita ki shnong. Namar kata kaba kongsan ka dei ban ïaleh katba lah ban pynduna ïa ka jingpynmih ñut (waste generation). Kaba ar pat ka long ba ngim don da kawei pat ka lad lait na kaba ngin pynïakhlad (segregate) ïa ka ñut kaba ngi pynmih. Ka jingpynïakhlad ruh ka dei ban leh naduh tynrai hi (at source), na ka jaka kaba ka ñut ki mih kata na ki ïng ki sem jong ngi. Ki  jingthmu ban pynkylla ïa ka ñut jong ngi sha ki bal ah ban pynmyntoi, ki lah ban long tang lada ngi la lah ban pynïakhlad ïa ka jhep kaba ngi pynmih naduh nala ki rympei ïng hi.

Ka jingeh ka long ba haduh mynta ymtang ka Jowai, hynrei kiwei pat ki sor bad ki shnong ki ban dang kylla sor hadien ruh kim don satia ïa ka rukom pynïaid shnong kaba kyrpang. Ka rukom pynïaid shnong ha ki sor kumba long mynta ka long kaba ngi shu pynbha ïa kaba ngi ju myllien da kaba pynneh ïa ki dorbar shnong kumba la long naduh mynshuwa. Kumba long mynta baroh kine ki sor, ki don ki bun tylli ki dorbar shnong ha kawei ka sor. Kaei kaba duna ha ki sor jong ngi ka long ba ngim don ïa kawei pat ka dorbar kaba yn khmih bad peit ïa ki jingdonkam jong ka shnong kum ka sor. Ki jingdonkam ka shnong ha nongkyndong bad ki jingdonkam jong ki sor ka ïapher bak-ly-bak. Kane kala paw tyngkreñ na kaei kaba la jia ha Jowai. Kaba donkam mynta ka long ba ngin don ïa ka rukom pynïaid ïa ki sor hapoh ka jylla kaba pher na ka rukom kaba ngi pynïaid shnong ha nongkyndong. Kane ka dei kaba ka sorkar ne ki Autonomous Distrik Konsil ki dei ban pyrkhat sani bha.

Namar ba ka rukom pynïaid kam ha sor bad ha nongkyndong ka ïapher, kaei kaba ngi donkam ka long ba ngin don ïa kita kiba ki khot ki Urban Local Bodies (ULB) ne kiba nga sngewtynnad ban khot ki Dorbar Sor. Lada ngim mon ban pyndonkam da ka ktien Municipal, ki dang don da kiwei pat ki lad ban thaw ïa kine ki ULB. Kaba nyngkong ka long ïa ka sorkar jylla ba kan thaw ïa ka añ ban pynïahap (amend) ïa ka Municipality Act ba kan ïahap bad ka jingdonkam jong ngi bad ki jaka kiba hap hapoh ka Khyrnit kaba Hynriew ka Riti Synshar. Kumba ngi tip ki jylla riewlum kum ka Mizoram kila pynïaid ïa ki sor jong ki kumne. Ka lad kaba ar pat ka long ba ki Distrik konsil hapoh ka jylla kin thaw añ ha kaba ïadei bad ka rukom pynïaid ïa ki sor. Ha Jañtia kala don ka añ ban pynïaid ïa ki dorbar shnong, hynrei kaba ngi donkam mynta ka long ban thaw sa ïa ki dorbar sor.

Ki Dorbar sor ki lah ban dei ka rynsan jong ki Rangbah shnong jong ki shnong baroh kiba don ha kata ka sor, ne ki lah ban long kiba shu jied hi ruh. Ka Dobar Sor kan khmih ban pynïaid ïa ki kam kiba ïadei bad baroh kawei ka sor, ym dei shuh tang hala i jong i shnong. Hynrei ka dei pat ban don ka rukom kaba shai ha kaba ïa dei bad ka rukom treikam jong kine ar.

Namar kata ki artylli ki jinghikai kiba ngi ïoh naka jingjia ha Jowai ka dei ban pyrkhat thymmai kumno ba ngin leh ïa ki ñut jong ngi (waste management) bad kaba ar pat ka long ba ka por kala dei eh ban ki jaka sor kin don don ka dorbar sor.