Ka Kchu ka Siang ha ka Niam Behdienkhlam

Wa-i-sa SumerJuly 3, 2020

I kyntien Ka Kchu ka Siang man i i kyntien Blai i wa ka Syiem wa booh dabooh ko dei maya ia i khon kynthai . Lada chim i du yei kyntien hieh sniaw kam ki tiar kiwa juh pynemkam i ha ki yung chet ja ki yong i tangwa i kyntien ka Kchu Ka Siang mut ka kynthai yong ka iiung kawa em ka yukit kawa khia ha ki tympha yong ka kam KA BEI kawa sein dur ya ka long yung long sem yow heh u kmai ka kur ka jait ka wow pteiñ yei man kat kam ka kukum ka yong u Trekirot. Ka Kchu ka Siang da e i pyrtuid iwa sarot tam ia ka kam ‘KA RI BLAI ‘ kawa da pynkham ia ka ha ki Kmai Yung nae ki Yung Blai iong kawon kawon ka kur.

Ka Niam Behdienkhlam man ko ka chad ñiam ka yong u khon Ynñiaw wasa kawa man ka ia kdoh kular ha pyrdi u Ynñiaw wasa wa u Trekirot. Heipor iwa da pynkhlad u Trekirot ia u Khadynru Wasa buh u Khynde ha bneiñ tae phah u yow Ynñiaw wasa yow chong u sah u cha sla khyndaw pyrthai heiwa da buh sarin u ia ki hukum da pyntasbah wan u sa ki adong ha waroh ki bynta ha ki nongrim yow bud, u sariah u syndong deiwa im Tip Bru Tip Blai tip kur tip kha Tip kynsai tip Pang rai, u Kamai iei Hok dei wow pynheh ia ka nongrim yong Ka Sngi Kylliang ka Nong kylliang.

Kamtae ha ki 4 sngi 3 iaw iong ki sngi pyndep ia ka ñiam Behdienkhlam i tae KA PYNSIN, KA MULONG, KA MUSIANG, KA MUCHAI kat kam ka kular wada kular u khon Ynñiaw Wasa yow e ya oo da ka chad kamtae da pyndep hok yeini. Kamtae waroh ki khmat chynrang da chad da kmen dei mynsien iwa kmen i wa hun katkam i mon u Trekirot yow chad ha jrong i ktieh ha jrong i biar heiwon iwon i thaw i wa jakhlia tam wa daw pyndap u ha rupai yong u khon Ynñiaw wasa dei mynsien i yong Oo yow man ki ki wa cheit wa khiah. Kamtae waroh ki khmat Chynrang da chad da kmen, nalor ini kam chi bynta i wow pyndep ya ka Niam, u Trekirot da hukum u yow Pa Pyrthat wow li buh ya ki Soo ngut chi payu , KA BON , KA TEIN , KA WET , KA DOH ki khon puri Blai ha kyllep lyer ha chnong Jwai . Kini u chong kha chong man ki wa u khon Ynñiaw wasa Ynniaw wasung . U khon ka Wet u Dong Sniriang hei chwar yong o da pynchong pynthiah ia ka ñiam ka rukom ha Jwai. Ia ka Bon da pynchong ha khon Raij (Chilliangraij), ia ka Wet ha Panaliar Wah Synji, ia ka Teiñ da pynchong ha Dulong, ia ka Doh ha loom Langdoh Loomiongkjam. Hadien wada dep pynchong pynthiah ya ki Soongut chi payu, hei chwar yong u Dong Sniriang wan dabuh ya ki 14 wasan, dabuh leh ya ki 8 kur 8 kmai yoh u man ka Ñiam ka rukom.

Ha ki khon Ñiamtre ia ka Ñiam da pynbynta ha ki 2 bynta.
Ka Ñiam yong Lang wa ka Ñiam yong Yung.

Ha ka Ñiam yong Lang da yah khmat da u Pa Dolloi wa ki 13 wasan hei wow pyndep ya waroh ki kam Ñiam wa yatoh wa ka chnong ka Raij. Na pyrdi kini em KA LANGDOH kawa da pynkup ki dei kyrdan kam KA RI BLAI.

Yow chim chwa ya ki kam KA LANGDOH.
I bynta iwa nyngkong tam i iong ka Langdoh hei iatoh wa ka Ñiam Behdeinkhlam sdang i na ka Kbai Mooknor. Mynda sdang ya ka Ñiam ka rukom ha u Nai Wisu u sdang nyngkong chwa da ka Kbai Mooknor. I kamram ka Langdoh Ri Blai toh u pynbiang u pyntoh ia ki tiar Ñiam tiar rukom deilang wa ki wasan ia waroh ki jing emkam na khmat ka iaw ka Syiem deiwa kynsai tam .

Ka Knia Khang
Mynda poi i por i samiut wow pyndep ya ka kñia khang ha u bnai ynru ka kñia ka wow khang u kah ya kawa sih waroi yow lait ki u tia u tun chapoh i chnong i thaw i mut da khang da kah ia ki Soo Dwar Soo luti daw pyndep da ka kñia ka khriam ryngkat wei ngooh i dem. Hadien wa ki wasan dei lang wa ki waheh ka Raij Jwai da dep pyndep ia ka khrong ka tri na ki nong chong yaw ya kani ka muhor ka kynthiar na khmat ka yaw ka syiem, u rah ha yung ka Langdoh Ka Ri Blai deiwa booh hapoh u khri u trap wow e ya ka ngooh ka dem da u Dolloi dep tae pynkham yow khri ha kti ka ka Langdoh Ri Blai.

Knia Pyrthat
Hei yatoh waka kñia pyrthat i kamram ka Langdoh toh ha ka sngi Hat yong u Nai Ynru waroh ki waheh wasian ka Raij ka chnong deilang wa ki 14 wasan da iawan cha yung ka Langdoh ka Ri Blai. U Dolloi da rah ya ka muhor ka kynthiar kawa mih na i bri pyrthat da booh ha u khri dep tae pynkham ha kti ka Langdoh ka Ri Blai dei ngooh idem. Ha ka step Mulong ka Langdoh chwa u kynrong ka sngi da chet ia ki 3 tylli ki tpu, u tpu ka Langdoh, U Dolloi, ka Raij Jwai.

Wow ioh ia ka sakhi ka satar na u Trekirot wa ha khlieh tam. Lada mih i dak syntu i tae i mut wa phuh wa pheiñ ka Ñiam ka rukom iong ka chnong ka Raij, Iada mih ka dien khla i te mut wa em ki Blai chiroop kamjuh ileh wa eh i main i kun i pharang phalli, la mih wan ka dien hati itae i mut ki Blai ki Syiem emlang ki chirup.

I kamram ka Langdoh ha ka Ñiam Behdeinkhlam ha ki soo sngi le iaw
Pynsin: – Ha kani ka step u Chutia chwa u kynrong i pyrthai da mih cha yung Langdoh Ri Blai wow li chim yow khoh u star iow lithuh iow khoo pyrnah na yung ka Weipun Wet na Wah synji wa nei iong ka Beipun Teiñ na Dulong. Mynda poi ha yung Langdoh da pynieiñ ya u khoo ha chloor. Neitae hadien wada dep ka bam tyngkong ki Wasan u pynkhuid yei rakud (Iung Chetja) haduh Trethlong. Ki Sangot da pynbiang ya ki tiar ki tar wa pynemkam hei chet pyrnah.

Mulong: Em i bynta iwa kyrpang hei wow thap ya i pyrnah ha ki luwa.

Musiang: Pynkhreh pynkrum ia ki jingemkam nei bynta ka Muchai.

Muchai: Ha kani ka step ka Langdoh Ri Blai chwa u kynrong i pyrthai da chim yei Pyrnah narood tpai ryngkat wa ka ngooh ka dem yow e yei pyrnah ha kti yong u chutia wow pynkhreh ia ka bam Tyngkong. Ha chitein sngi chwa wow pynhiar ia ka dein seh dein chan yong ka Beipun Bon cha ka Syiem Aitnar ka Langdoh da chim biang yei Pyrnah i Pyrjin narood tpai wow e ha kti u chutia iow pynkhreh ia ka bam tyngkong.

Kini man ki ki kam ka Langdoh Ri Blai kat kam wada wyrchaw na ka article wada e da ka Langdoh Ri Blai ha kawi na ki article wada pynmih ha puran sah nam yong ki Seiñlang Seiñraij Ñiamtre Shillong.

I KAMRAM KA KCHU KA SIANG HA KA NIAM YONG YUNG
Ha ka Ñiam yong Yung em ka bynta kawa kyrpang kawa emkam u pyndep weiwa nei bynta u pyndep ya ki kam ñiam waroh em u waheh yong ka yung uwa da buh dei pyrtuid kam U KÑI ya ka kchu ka siang da buh dei pyrtuid kam KA RI BLAI. Kini pynar ngut toh u man ki kiwa biang u thylliej u sabar, kiwa khuid wa jngiar ha ka chong kha chong man iwa mut kiwa biang ka Kynsai Ka Pangrai ka Ratap ka Rabiang kamjuh ileh kiwa ye u bujai u sarai yei yong ka Niam ka Rukom yong ka Kur Ka Jait. Kamtae ha ka Ñiam Behdeinkhlam em i bynta iwa khia iwa ka Kchu Ka Siang yong ki Kmai Yung nae Ki Yung Blai em kam u pyndep ko.

Ha chwa u poi yong ki 4 sngi 3 iaw waroh ki yung ki sem khamtam ki Kmai Yung wa ki Yung Blai da ya bunkam hei wow pynkhuid pynjngiar ia i dwar i pchem i Dhari, ki kamra waroh naduh i Tre thlong, i Chloor , i Rakud , i Kyndur wa i palat Kyndur wa kiwi kiwi haroh ki kamra ha ka nongrim wa i khuid i jngiar man i iwa bud ryngkhi ya i man Blai, tangwa iwa kongsan tam man i i ngeit yong i wa u Tre kirot daw wan yooh kjat kyrpang u kam ha kani ka por kawa da kular u ya u khon 7 wasa wa daw li peit li yoo u ya ki ha ki 4 sngi ki 3 yaw yong ka Behdeinkhlam. Kamjuh chwa u poi ka sngi Pynsiñ katae ha ka Khyllaw ka Ri Blai chiroop wa ki khon ki ksu ki yong ka kur daw li mih ki cha khmat ka iaw ka syiem nei bynta wow li pynbiang ki ya ki soh ki pe ki bam ki dih kat kiwa ye u ioh nei bynta wow yoh u e bam e dih ya ki sangia saret ha ka sngi Pynsin. Mynda poi ha yung emkam u buh bha ya ki bam ki dih ha i kamra iwa biang yow lait u em kiwa toh kap.

KA SNGI PYNSIN: – Ka sngi SIANG hawa pyndep ieiwon i won i kam ñiam em i jingmut. Wa siang i mut wa e bam e dih, wa e ka chyllap ka chylliang na kti ka Ri Blai nei bynta waroh ki mynsien yong ki warim wa jah kiwa man ki sangia ki saret yong ka kur jiwa sein wa dang kiwa man ki longchwa ki manchwa kiwa ngeit i wada em ki ha chruh timun tidiang yong u Trekirot kiwa hei jingngeit i yong i kini waroh daw yah lang u Trekirot ki chiroop wa oo nei bynta u wan li peit li yoo u yow khon 7 wasa katwa ki wan yow wan rap wan diang ki yei bam iwa da pynkhreh kynsai nei bynta yong ki I ngeit i wa kat kam ka hukum Blai ha u Ynniaw wasa WA I MYNSIEN YM EM U YAP I, I DOH DON HI WEI RYNYEIN IWA DAW PYUT – I MYNSIEN IM I IANOM IANOM HEI PYRTUID KI SANGIA .

Kamtae ka Ri Blai ha kani ka sngi naduh dang step u khreh u pynbiang ya ki jing emkam waroh dei ia kreh lang ki khon ki ksu ki khon ruit ki khon dein waroh wachat.

Ki tiar ki wow pynkhreh u man ki kamni hawah:

Ki pliang nar: Chi pliang ya ki wa poi Tpep poi tpar i tae mut ki long chwa man chwa.
Chi pliang ya ki pynchongngiah i mut ya kiwa bun wa lang.
Chi pliang ya ki wa ioh SATI.
Chi pliang ia ki chong rood i mut ki Lai paruit
Chi pliang ia ki Khon Lor Khon tah.
Chi pliang ia kiwa booh hot ki booh pot.
Chi pliang ia ki wa chong broo chong ban

Lada em wan ki wa kwah u siang Men Siang Pa ia ki katwa em kam u buh pliang.

U wi u LUTA
Ki KLONG KI SKOO katkam wa em ki pliang.
I IIYNDEM.
Ka SLA LADAW iow kset klong
Ka DAKHA DAPATLI katwa em kam.
I JA .

Ia ki bam ki dih u thied kat kiwa ye u ioh naduh ka ladaw bam khon ka ladaw bamdoh ki soh … u satruiñ u soh pyrdong u soh apple u saru u pe u sa chram , u pathi u kwai , ka duma dih ka duma bam ka wathang wa kiwi kiwi .

U siang toh ha Rakut(yung chet ja ) .. u booh bam ha waroh ki pliang. U pynbun ha kiwa bun. Ha waroh ki pliang emkam u booh wei ja wa ka dakha dapatli , ki bam wa ki soh ki pe. Lait noh ha ki khon lor wa hap buh i ja wa ka ladaw bam khon don hi. Ya waroh ki pliang toh ki kamram ka Ri Blai u pyndep katwa ya kiwi tawan kam kiwa siang men nae siang pa ki khon ki kti hi wow pyndep. Kawi ka bynta kawa kongsan bha kiwa ka kchu ka siang ka Ri Blai yong ka yung em kam u kynmoo ko toh wa hawa wan u TREKIROT wanlang u chiroop wa KA BON KA TEIÑ KA WET KA DOH kamtae ini i mynsien iwa ki khon u Ynniaw wasa pynkhreh ki u e bam e dih leh pynkhreh ki i juh hi. Ya bood lang ki wow TREKIROT deiwa yooh kjat ki ha KYLLEP LYER dep tae lai ki ha DUWAN ha yung LANGDOH. Hei step che kylla i mut ha ka sngi Pynsin da ia liwan ki jar jiar ki iiung kinei bhah i tae i daw u pynkhreh i kat iwa yoh i u e bam e dih ya ki. Iwa kongsan iwa em kam u ksoh i toh yei por wow pyndep yei siang. I tae toh wa ha chwa u li rah ki khon Raij ia ka dein khlam yong KA BEIPUN BON kawa khut ki KA SYMBOOD KHNONG waroh em kam u dep u e bam e dih neibhah wa chisien wa dalai li rah ya ka SYMBOOD KHNONG waroh ki sangia leh da ya bood lang ki ka tae ym em de wa wan rap ki kini ki bam.

Sa kawi wan ka bynta kawa pyndep hei por wa em ka Ñiam Behdeinkhlam toh ka E Bam E dih ia kiwa liwan ha ki Takur. Ymtoh waroh ki yung, du ki kur donhi kiwa em kam kini.

Kini man ki ki kamram yong ka kchu ka siang ha ka niam Behdeinkhlam.

I BYNTA DA E DA PYNKHAM KAT KAM KA HUKUM BLAI
IA KA KCHU KA SIANG DA PYNSAROT DEI PYRTUID ‘KA RI BLAI’
DA KA CHYLLAP CHYLLIANG SALONSAR YA PHI KI SANGIA SARET WAROH
DEI CHAIT I KHIAH YA U YNNIAW WASA TO KYRKHU KYRDOH.

E khublei Behdeinkhlam wasuk wa kmen ya waroh wachat ha ka nongrim yow beh u khalah khatai yei yong i kjut i sam khamtam i yong ka kjut khlam COVID 19 ha uni u snem yow yoh yei cheit i khiah iwa sarot tam liang la wa nang hieh.