Kayi ka ka Women’s Day
Ka International Women’s Day man ko ka sngi kawa kynmoo burom satlak pyrthai iaki Kynthai nei bynta I iohbhah wei embynta ki, wei I jingjop iong ki kam ki kynthai ha kiwa boon bah ki bynta, ini kdaw I ia waroh ha satlak ka pyrthai khlem peit iei chnong I thaw, khlem kdaw iei ioh I la, I ktien I klam, ki dustur riti, ka niam ka rukom iong kiwi lane ki kam, sain pyrthai iong ki.
Ka kynthai hi daman ko ka jingthaw kawa chwa da u Blai, u Blai hi da buh u cha sla khyndaw pyrthai u chynrang waka kynthai- Male and Female.
Ki hukum ki iong o, ha waroh kawi ka pyrthai da pynheh pyniar iei ni I pyrthai lyngba ka luti chongkha chongman.
Kamtae, ka kynthai hi da chna ia ka wa u man ko kawa da buh kyrpang iow man ka nongkha, ka nongpynroi ieini I pyrthai. Man ko ka Bei iong ka iung.
Ka em ko, ka yukit kawa khia ia samen samen, ia ka yung ka sem, kamjuh iaka imlang ka sahlang.
Nachwa nalap man hi-eh ko ka nongpun nongkha, wym hoi u kap ko tang iaka ta-ksaw ileh. Katwon tam iei stad I tip, I em bynta ko haka Chnong ka thaw, I mih li khih li khan nae I em bynta ha ki kam sain pyrthai, kini waroh da khein ki wym hoi iaka kynthai u em bynta ko.
To yn khyriuin I khajak kammon mih ka sngi iong ki kynthai, iyi wa sdang iaka wei kayi ka jingthmu cha lyndet.
History of Women’s Day:- Nyngkong duh mih ialeh iaka Women’s day toh hei bynta iwa pynduh hok ki iaki kynthai u ia em bynta haka Election, u chim bynta haki kam Synchar paidbah.
Nachwa bha, ka hok iow ioh u thap vote da e bhah du iaki chynrang hi, khut ki ka ka Manhood Suffrage. I daw hi wa khein ki wa ki kynthai toh ki nongkha nongpun donhi, u peit ki iaka yung ka sem , ki khon ki kti, I khuid I jngiar ha yung wa kamtae ter ter.
Nyngkong duh ki kynthai ia khih ki neibhah wa em I yoobein ia ki, hei khih I kreh chiboon kynta, I jingsu Iwa duna, ka hok iow thap vote leh ym ioh ki, wat haki ri iong ka pyrthai kiwa che bha leh, I yoobein iaki kynthai em beit i.
Kammon mih ka Womens Day:
Nyngkong duh ki kynthai da em I sniawsih, I sniaw iamrem ki, iei tae I khein yoobein iaki, I pyniapher iaki wa man ki ki jingthaw kiwa tlot bor, ki wym ye u pynia ryngkat dor waki chynrang hei bor pyrkhat nae hiebor met. Kamtae da sdang u iakhih naduh ki snem 1848 hapoh United States da ki wa boon ki kynthai heitae I por neibhah wym chah iaki u ia klam ki haki ialang kawa khut ki ka Anti-slavery covention. Kamtae mih ki kynthai kam ka Elizabeth Cady Stanton, ka Lucreta Mott, ia pyllang ki pra kynthai heitae I por iow dawa ki iei hok iong ki wa khut ki “First Women’s Right Convention” ha New York. Kamtae ta tylli ki iow ioh ki iaki hok ha waroh ki bynta naduh ki kam niam hapoh ka imlang sahlang, ki kam synchar khadar kamtae ter ter. Neini sdang u mih I iakhih lane u Moomer wa buh dak iei iakhih ki kynthai.
Kamtae, nyngkong ka Socialist Party iong ka America da leh burom nyngkong ki ia kani ka sngi ha u snem 1909 Feb 28th daki kynthai, nei bynta iow ia kyrchan ki para kynthai.
Hadien neitae wa em ka Russian Revolution, ki kynthai leh da ia mih paidbah bha ki, haduh wa da buh iaka 8th March ka sngi chuti hapoh ki Ri iong ki, khamtam hapoh Europe wa haki Ri Communist.
Right to Vote: Nachwa na lap, ka hok wow thap vote da e du iaki chynrang, ong ka Manhood Suffrage. Hadien wa da em ka jingialeh kawa joor bha, ioh wan ki kynthai ia ka hok ki u thap vote, kawa ong ki ka Womenhood Suffrage. Wat ka United States kam kawi naki ri kawa da che iong ka pyrthai dang ioh ki kynthai u thap Vote haki snem 1920.
Ka United Nation waka Women’s Day: Ka United Nations man ko ka sein ka wow kreh nei bynta wow ye u wanrah iei ia tylli iong ki ri ka pyrthai, kamjuh u pyniasuk iow ioh ie suk ymtoh du heipor thma, kamjuh leh ha kiwi tawan ki bynta wa iatoh wei bha I miat ki khynnah, iow pynbha iaka mariang, iow peit iei jingeh ki kynthai, wa kamtae ter ter.
Ha kani ka program, Ka United Nation chim ko iaka rai kawa khlan bha lyngba ki mat krehkam ki iong ka ha u snem 1945, wa emkam u em I sniaw ia ryngkat lang ha pyrdi ki chynrang waki kynthai ong ki “Principle of Equality between Men and Women.
Kamtae ka United Nation pynbna ko wa haka 8th March u man ko ka International Women’s Day weiyeini da rai naduh u snem 1975.
Ar snem hadien neitae ha u snem 1977, ka General Assembly iong ka United Nations e lad wan ko ia ki ri iong ka pyrthai u jied ki ia kawon kawon ka sngi kawa sniawsuk iow buh ki ia ki bynta u iaklam ki iaki hok iong ki kynthai, katkam ki thaw kiwa ki hi im ki, kajuh ka Dustur ka riti iong ki.
Naduh na kini k por haduh katni, kynmoo burom ki iaka 8th March kam ka International Women’s Day, satlak pyrthai, heiwa da pynman chiboon jait ki programme. Iwa sniawsuk ware man I, wa ka United Nations em bynta ko, kam ka nongiah luti, neibhah da buh ko daka hi ka phang pyrdi iow suk u krai, iow yaar bha I sniawthuh ia kni ka sngi. Kam ka nuksa haki snem wada dep, buh ko
2020 “I am Generation Equality: Realizing Women’s Rights.”
2021 “Women in leadership- Achieving an equal future in a Covid-19 world.”
2022”Gender equality today for sustainable tommorow.”
Ha uni u snem ka theme iong ka United Nation man ko “Invest in Women; Accelerate progress.” Katwa ka Campaign theme won “Inspire-inclusion.”
E khublei Women’s Day ia phi waroh.
Nongthoh: Dr. Wa-i-sa Sumer | Panaliar, Jowai
Image by Markéta Klimešová from Pixabay

Leave a Reply