Pynkut u CM ia ka jingsngewthuh bakla; ka jingkiew shaphrang ka Jylla kam dei da ka ram

Syllad | The Rising MeghalayaMarch 11, 2025

U Myntri Rangbah ka Jylla u Conrad K Sangma haka 10 tarik Lber u la ong ba ka jingkiew shaphrang jong ka Jylla Meghalaya ka dei lyngba ki jingdon jingem kiba na lade hi bad ym lyngba ka jingshim ram, kata da kaba pynkut noh ia baroh ki  jingsngewthuh bakla.

Haba ai ia ka jingbatai kaba shai bad jlan haba jubab ia ka jingiatai halor ka Mang Tyngka, u Conrad u la ong, “Baroh ka jingsngewthuh bakla ba ka jingkiew ka jylla ka jong ngi ka dei lyngba ka ram bad ba ki paidbah ka jylla kin hap ban siew biang ia ka ram ka dei kaba bakla jur.”

Haba batai bniah halor kine baroh, u CM u la ong ba ka bhah khajna ka Sorkar Pdeng ka dei katkum ki kyndon jong ka Riti Synshar Ri kaba la buh beit ryntih katkum ki rukom treikam jong ka Sorkar Pdeng ban bhah ia kine ki khajna bad ban ai sha ka jylla Meghalaya lem bad kiwei pat ki Jylla.

“Kumta, ban ong ba kane ka bhah khajna na ka Sorkar Pdeng ka dei ka pisa jong ka Sorkar Pdeng ka dei kaba long pyrshah ia ka jingthmu jong ka Riti Synshar ha kaba kane ka khajna la bhah bad ai sha ki Jylla da kaba pynshong nongrim katkum ka jingkhein ba la wanrah da ka Finance Commission bad ba kane ka dei ka bhah khajna ka Sorkar Pdeng ka dei ka pisa jong ngi. Kane kam dei satia ba ka Sorkar Pdeng ka leh isynei ia ngi da kaba ai ia kane ka pisa sha ngi.Ka dei ka hok ka jong ngi.Kumta, kane hi ka dei ka jingdon jingem jong ka Jylla ka jong ngi.”

Katkum ka jingpynpaw ka jong u, ka jingbei tyngka ka la nangkiew ha ki jingpynlut da kaba pynshong nongrim halor ka jingkiew katkum ka jingdon jingem jong ka jylla.

Haba phai sha ka bynta pdeng jong ka mat, u Conrad u la ong, “Khnang ban pynkut noh halor ka mat kaba iai bteng ban iakren hapdeng kiba bun ki briew ba balei ba ngi shim ram bun bad mano ban siew biang ia kine ki ram, kata ka long ba na ka T.29,438 klur ,T. 3800 klur ka dei ka ram, kaba sah ka dei baroh ki skhim ka Sorkar Pdeng lane ki jingdon jingem jong ka Jylla kaba kynthup ia ka bhah khajna ka Sorkar Pdeng bad ka khajna ba ioh lum na lade.”

“Kane ka pynpaw shai ba ngim shym la bei tyngka halor baroh ki kam pynroi jong ngi lyngba ka ram. Ha ka jingshisha tang khyndiat eh, kata 10% na ka jingkhein baroh kaba long hapoh u pud ba la buh. Kine ki dei ki jingkhein kiba shisha, ym dei ba nga shu shna,” u la ong da kaba bynrap, “Kane ka dei kaba kongsan bha na ka bynta baroh ban kynmaw ba tang hapoh kumba 11 haduh 12 percent ka dei ka pisa ba la shim ram, kata kaba long katkum ki kyndon ba la buh da ki tnad bapher bapher kynthup ia ka Tnad Finance ka Sorkar India abd ka Reserve Bank of India (RBI).”

Kumjuh haba pynpaw halor ki khajna ka jylla, ka bhah khajna ka Sorkar Pdeng, ki grant na ka Finance Commission, ki jingdon jingem jong ka Jylla lem bad kiwei ki jingdon jingem kiba don, u CM u la ong, “Ka jingkhein halor kine baroh ka la kynjoh baroh shaduh kumba T.18977 klur na ka pisa kaba ngi pynlut ha ka revenue expenditure bad capital expenditure. Kumta ka long kaba shai ba ka roi ka par ka jong ngi bad ki jingpynlut ki jong ngi kam dei kaba la bei lyngba ki ram. Ki dei kiba la bei tyngka lyngba ki khajna ki jong ngi hi, ka bhah khajna ka Sorkar Pdeng. T.10,910 klur ka dei ka bhah khajna ka Sorkar Pdeng, kaba dei ka pisa jong ngi kaba dei ban ai sha ngi katkum ki riti synshar bad katkum ki kyndon bad ka jingaibor da ka Finance Commission.”

Ha kaba iadei bad ka jingshim rai bad ka jingioh lum pisa baroh, u CM u la ong, “Ka national average ka long 19 percent bad ki jylla kum ka Assam lem bad kiwei ki jylla ki don ha ka 19 percent na ka jingshim ram baroh halor ki jingioh lum pisa bad ngi don ha ka thup kaba kham duna ia kata kaba long da 12 percent. Kane ka long kum ka nuksa sha phi ba ngim shaniah ha ka jingshim ram, ki jingioh lum jong ngi ki long lyngba ki jingdon jingem jong ka jylla ka jong ngi.”

Halor ka pisa ba wan na ka Sorkar pdeng pyrshah ia ka capital receipt baroh, u Myntri ula ong ““Sa shisien kane ka pyni ïa ki pisa ba wan na ka Sorkar Pdeng bad ka Central Sponsored skhim ne ki skhim ba la kyrshan da ka sorkar pdeng (CSS) bad kiwei kiwei ki skhim bad katno na kata haba ïanujor bad ka jingïoh kum pisa baroh kaba don hangta bad kaba shai ba ki jylla rieqlum bad ki jylla NE ki don ha ka liang kaba kham heh namar ka bhah jong ngi ka long 90:10 bad kiwei ki Jylla ki ioh 50:50. Kumta, naba ka jingai pisa ka long 90:10, ki jingkheiñ ki kham bun kaba long kaba bha ba ngi ïoh kham bun ka pisa.”

Shuh shuh, u myntri rangbah u la pynpaw ha ka ktien Khasi ba “SASCI bad EAP (long) kum pisa ba ioh ei” – kaba mut ba ka SASCI bad ki EAP ki long la jan kum ka pisa ba iohei.

“Ngam ong ba ka long kaba iohei, hynrei ka long ka pisa kaba ioh ei namar kam dei ka ram kaba ngi ong,” u la ong.

Haba pyntip ba ka Meghalaya kan shim ïa ka ram khlem sut kaba T.2450 klur hapoh ka SASCI, u Sangma u la ong, “Kane ka dei kaba heh tam kaba ngi la ju shim bad ka shong ha ka jingtreikam jong man la ka sorkar jylla bad katkum ka jingpyndonkam kaba phi leh ba ka sorkar India kan theh pisa shuh shuh.”

“Kane kam dei ka ram kaba shisha, kam dei kum ka ram iew kaba dawa ia nga ban siew ia ka sut bad ban siew biang ia ka ram hadien 5 ne 10 snem. Ym don mano mano ruh ban kylli jingkylli haduh 50 snem nangne ​​shakhmat bad kumta lada phi khein ia ka dor ba pura kaba long T.2450 klur ka long T.83 klur kumba long mynta ka sngi. Kane ka dei ka jingmyntoi jong kane ka skhim”, u la ong.

“Ka don ruh consolidating sinking funds (CSF). Na ka bynta kane ka ram kyrpang, ngi hap ban buh T.12 klur ha ka CSF man la u snem na ka bynta ki 50 snem ban wan bad kata kan ai ia ngi ia ka sut. Bad kata kan long T.5155 klur ha u snem 2075 kaba mut ba haba ngi hap ban siew biang T.2450 klur, ngin sa ioh T.5155 klur ar shah na kaei kaba ngi hap ban siew namar ka jingshisha ba ka sut kam treikam,” la dawa shuh shuh u CM.

Ha kaba iadei bad ki EAP, u Sangma u la ong ba ki EAP ha ki 7 snem ki long T.7427 klur bad ki EAP kiba treikam ban siew kylliang ki long T.742 klur.

“Na ka T.100 klur kaba ngi shim (hapoh ki EAP) , ka sorkar Meghalaya ka hap ban siew 20 percent na ka bad 72 percent la siew biang da ka sorkar India kumta kam don jingkylli ba ngin shim kano kano ka ram,” u la pynpaw da kaba bynrap “Nga thikna ba ki dkhot kin ong ba ngi leh kham bun. Ka kham bha ban ia kaba shim ram iew, ka kham bha ban ia kaba leit sha ka iew. Ngim iaid lait ia u pud ha ka ram kaba ngi shim bad ngi la ioh ia ki kyndon ban pynthikna ba ngin lah ban siew biang.”

Shuh shuh u CM u la pynthikna ba ka sorkar jong u kan pynthikna ba ka Meghalaya kan nym ngat ha ka jingma jong ka ram.

“Phi lah ban shaniah bad ka iing dorbar ki dei ban tip ba ngi shim iaki sienjam baroh ki kyndon ban pynthikna ba ka jylla Meghalaya kan nym ngat ha ka apot ram. Ngin nym buh kano kano ka jingma ia ka pateng jong ngi ka ban sa wan. Ka dei ka jingkitkhlieh jong ngi ba ngin shimkhia ïa ka pisa tyngka bad dei na kata ka daw ba ka jingpynlut kaba heh tam jong ngi kaba ngi la leh ka la mih na la ka jong ka jylla ym na ki ram,” ong u Myntri Rangbah.