Wanrah u CM Conrad K Sangma iaka mang tyngka kaba duna T. 1592 klur

Syllad | The Rising MeghalayaMarch 23, 2023

U Myntri Rangbah ka jylla u Conrad K Sangma haka sngi Palei u la wanrah ia ka mang tyngka kaba duna T.1,592 klur, na ka bynta ka snem 2023-24, hapoh ka iing dorbar thawain, kaba long kumba 3.42 percent jong ka Gross State Domestic Product (GSDP), kaba u la kam bad niew ba kane ka dei ka mang tyngka u paidbah ne ka “People’s Budget”.

Ka Total receipt ka long T. 21,781 klur bad ka revenue receipts la khmih lynti ba kan long T. 19,414 klur, katba ka capital receipt ka long T. 2,366, la pynpaw u Myntri Ranmgbah uba khmih ne bat ruh ia ka tnat jong ka pla tyngka ka sorkar jylla.

Shuh shuh, la shem bad iohi ba ha kane ka mang tyngka , ka Excluding borrowings T. 2,339 klur, katba iaka total receipt la khmih lynti ba kan  kynjoh ia ka T. 19,442 klur, katba ka total expenditure ka long ha ka T. 22,022 klur, ha kaba ka revenue expenditure la khmih lynti ba kan long haduh T. 17,186 klur bad ka capital expenditure kan long T. 4,836 klur.

Kat kum ba la batai da u Myntri Rangbah, ba ka total expenditure kan long T. 21,034 klur katta hadien ba la weng noh shwa ia ka sut ba la hap ban siew ia ki ram kaba long T. 988 klur.

U Myntri Rangbah u la batai ba ka jingsiew ia ka sut naka bynta u snem 2023-24 kan long T. 1,169 klur katba ka jingsiew ia ka pension kan long T. 1,794 klur.

“Da kumta, nga ieng hangne ba ngan wanrah ia ka mang tryngka u snem 2023-24 kaba duna (fiscal deficit) kaba T. 1,592 klur, kaba long kumba 3.42 percent jong ka GSDP” la ong u Myntri Rangbah Conrad K Sangma, ha kaba u la kam ruh ba kane ka dei ka mang tyngka u paidbah.

Shuh shuh na ka liang u Myntri Rangbah, u la kular ruh ba ka thong kaba la buh hakhmat ka long ban pynkylla ia ka jylla Meghalaya, ba kan kynjoh ia ka thong kum kawei napdeng ki 10 tylli ki jylla ha ka ri ba kat haduh u snem 2032, ka snem ba ka jylla kan rakhe ia ka diamond jubilee, kum ka jylla kaban khlain bha ha ka liang jong ka per capital GDP bad ban kynjoh ruh ia ka thong jong ka roi ka par (Sustainable Development Goals).

U Myntri Rangbah u la ai ruh ia la ka jong ka maitphang haba iadei bad katta ka thong bad ka jingkhmih lynti jong ka sorkar MDA-2, da kaba u la kam ba ka sorkar kan khreh ba kan thaw ia ki mat treikam ban lah ban kyntiew haduh arshah ia ka GDPS katta shaduh ka T. 80,000 klur ha u snem 2027-28 kaba da kylla ban pynlong ia ka jylla kum ka 10 Billion-dollar economy, ban lah ban pynurlong ia kane, ka long ban wanrah ia ki mat  treikam kum ha ka liang ban kyntiew ia ka khaii pateng, jngoh kai pyrthei, ban kyntiew ia ka rep ka riang bad kiwei kiwei.

Nalor katta, ka sorkar ka don ia ka thong ba kan kyntiew da ar shah ia ka ioh ka kot ki nongrep, kiba don kumba 6 lak tylli ki longiing, shuh shuh ban ialeh ban pynmih ia ka lad aikam ia kumba 5 lak naka bynta ki khun sam, da kaba phai khmat bha ha kiwei pat ki jait kam, kum ka digital services, entrepreneurship bad tourism.

Sa kawei pat ka thong ba ka sorkar ka buh eh hakhmat ka long ban thaw ia ki lad ki lynti ban kyntiew ia ka kam ialehkai ne ban sei ia ki snar ialehkai ban kynjoh iaka thong ban poi shaduh ka lympung jong ka Olympic bad ban pyrshang ban pynkylla ia ka jylla Meghalaya kum kawei na ki jaka kaban lah ban khring ia ki khmat ki nongwan jngoh kai pyrthei ban lah ban pynlong ia ka jylla kaban biang ban bit bha ha ka jinglah ban pynmih ia ka bording, ka jingpynbiang ia ka kor umbam umdih man la ki thliew iing, bad kumjuh ban lah ban thaw ia ka nong Shillong kaba thymmai bad ban nang pynjur ia ka lad khaii pateng ha ki khappud.

U Myntri Rangbah u la ong ba ha u financial year u ban wan, la khmih lynti  ba ka GSDP kan lah ban kiew sha ka T.46,600 klur kaba long da kumba 11.5 percent.

Nalor katta ka bhah pisa lyngba ka central taxes la antad ba kan long T. 7,386 klur kaban kiew da kumba 18 percent  kaban kham kiew palat ban ia ka mang tyngka kaba la buh T. 6,264 klur, katba ka  central transfer la khmih lynti ba kan wan kumba T. 8,706 klur.

“Ha kane ka mang tyngka u jong u ne u snem 2023-24, Nga mang ba kabhah kaba ngin ioh naka ka Central taxes kan long T. 7,834 klur bad baroh ka long T. 8,908 klur kum ka central transfer” ong u Myntri Rangbah.

“Nga kwah ba ngan pynpaw hangne ba ha une u snem mang tyngka ba mynta, ngi la dep ban ioh sei ne pdiang lypa kumba T. 742 klur, bad ia kane ka pisa la thmu ha kaban pyntreikam ha ki kato katne ki projek ba donkam, nalor katta ngi la ioh pdiang tam sa kumba T. 307 klur na ka sorkar kmie, bad haba khein kyllum ngi la ioh ia ka bhah kaba long T.1,049 klur naka bynta u snem 2022-23, katba na ka bynta u snem 2023-24, nga khmih lynti ba ka bhah naka bynta kane ka skhim ba donkam kan long da kumba T.1,003 klur” la bynrap shuh shuh u Myntri Rangbah haba wanrah ia ka mang tyngka, kaba mynta u snem.      

Hynrei u Myntri Rangbah um lah ban khlem da phai dien ia ki arsnem ka jingwan ban lyngshop jong ka khlam ka ngoh, kaba la ktah ia ka  ioh ka kot ka jylla kaba lada khmih bniah ka long  ba naduh u snem 2018-23, ka jingkiew ha ka liang ka ioh ka kot ka long tang 6.75 percent.

U Myntri Rangbah u pynpaw ruh da kaba kmen ba ka khajna na la ka jong ka jylla ki la sdang ban kiew suki pa suki , ha kaba u la pynpaw ba ha kane ka  financial year kaba mynta, ka khajna na ka jylla kan kynjoh sha ka T. 2,636 klur, naka bynta u snem 2023-24, u Myntri Rangbah u khmih lynti ba ka khajna kan kynjoh ym duna ia ka 22 percent ne sha ka T.3,205 klur, kane kan kynthup T. 1,785 klur na ka GST, bad T.792 klur na ka jingdie bad khaii pateng (sales &  trades) bad T.413 klur na ka excise.

 “Ka jingkiew kaba long da kumba 125 percent na ki snem ba la dep ka long T. 525 klur, ia kaba la khmih lynti ba u snem 2023-24, ka state’s own non-tax revenue kan kiew sha klumba 26 percent bad kynjoh sha ka T. 742 klur, ha ka juh ka por, ka kam ka dang iaid shakhmat naka bynta ban ioh ia ka mining leases ban sdang ia ka scientific mining na ka tnat Union Ministry of Coal” la pynpaw u Myntri Rangbah

Haba phai sha ka jingpynlut na ka bynta u snem 2023-24 kaban kynjoh ym duna ia ka T. 22,022 klur, u Myntri Rangbah, u la ong ba kane kan kynthup T. 17,186 klur na ka revenue expenditure bad T. 4,836 klur na ka capital expenditure.

 “Nga sngewkmen ba ngan ioh ban pynbna ba ka projected capital outlay na ka bynta u snem 2023-24 kan kiew da kumba 14 percent naka bynta u snem 2023-24, kaba long da kumba 38.5 percent naka bynta u snem 2021-22, kane ka jingkiew ka capital expenditure kan long kumba seng ia ka nongrim naka bynta ka jingkiew ha ka liang ka ioh ka kot” la bynrap u Myntri Rangbah.